*Pumpui nâ, nerve nâ, tha zâwi, hnung nâ zawhna a tam si a, inentir a harsa si a. Mithiam te thu leh hla ka lo share ang che u.*
*PUMPUI ULCER :*
Kan ka (mouth), chaw kawng, pumpui leh ril te hi gastrointestinal tract an ti a. Gastrointestinal tract hi tisa mur (gastrointestinal mucosa)-in a tuam chhuak leh vek a ni.
Kan hriat angin kan thil ei te pai tawih awlsamtir turin pumpui hian acid a tichhuak ve a *(ie.pepsin, hydrochloric acid).*
Acid hi a siam chhuah tam lutuk chuan gastrointestinal mucosa te hi acid hian a lo ei ral emaw a lo ei hlum ta thin a, hei hi ‘ Peptic Ulcer’ kan tih chu a ni. Peptic ulcer hi gastrointestinal tract khawiah pawh hian awm thei mahse rilfang (Duodenum)–ah leh pumpui-ah a awm hnem ber a ni. Mi tam tak hian peptic ulcer leh gastritis hi kan hriat pawlh fo niin a lang. Pum nuam lo leh pumpai nuam lo riauva awm si; mahse taksa chhung enna khawl hmang pawha a dik lohna hmuh tur awm si lo leh clinical signs fel fai tak awm bawk si lo hi Gastritis chu an ti.
*Peptic ulcer hi chi hnihah a then theih a, chungte chu:*
*A. Acute Peptic (stress) Ulcer:*
*B. Chronic Peptic Ulcers ( Gastric and Duodenal).*
Tunah chuan a mal te tein i lo bih thuak thuak chauh teh ang u.
*A. ACUTE PEPTIC* (stress) *ULCERS:* He ulcer-ah hi chuan zim te te-ah mucosa te ei rala awmin hmun tam takah a inzarpharh a. Pumpui-ah a hluar ber a;
Duodenum-ah pawh a awm ve zauh zauh thin.
*A thlentu:*
*(1) Psychological stress:*
Rilru hah nei nasa te tan Acute peptic ulcer neih a awlsam em em.
*(2) Physiological stress:*
* Shock
* Taksa hliam nasat vangin.
* Septicaemia
* Kang (burns) vangin
* Damdawi- aspirin, steroids, butazolidine,
Indomethacin etc. pawngpaw ei nasat lutuk vangin.
*Zu leh zuk leh hmuam vangin.
*B. CHRONIC PEPTIC ULCERS* (Gastric and Duodenal ulcers)
Chronic peptic ulcer han tih ringawt hi chuan gastric ulcer leh duodenal ulcer te a huam ve ve a ni.
*A thlentu:*
(1) Natna hrik chi khat Helicobacter pylori infection vangin a lo awm thei.
(2) Gastritis nei nasa te tan chronic peptic ulcer neihna chance hi a sang hle.
(3) Pumpuiin Acid-pepsin a siam hnem lutukin.
(4) Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs (NSAIDs) an tih heng Aspirin, Ibuprofen, Paracetamole, Nimesulide, etc. te hian chronic ulcer thlenna kawngah direct effect an nei.
(5) Hmuihmer tamna leh um tawih ei leh in te, zuk leh hmuam leh zu te hian an thlen ve bawk.
*Gastric ulcer leh Duodenal ulcer danglamna i lo thlir teh ang:*
(1) Duodenal ulcer hi gastric ulcer aiin a let 4 in a hluar zawk.
(2) Duodenal ulcer hi kum 25-50 inkar zingah a hluar a; Gastric ulcer erawh kum 50 chunglam zingah a hluar thung.
(3) Duodenal ulcer leh gastric ulcer te hi mipa-ah a hluar zawk ve ve.
(4) Duodenal ulcer hi H-pylori Infection vang te, acid-pepsin tam lutuk vang te, mei zial zuk leh zu in nasat vangte in a lo awm thin. Tin, blood group 0 nei zingah a awm duh bik.
Gastric ulcer erawh H-pylori vangin a lo awm thei a, mucus-barrier tihchhiat vang te, gastritis, bile reflux, drugs, zu leh meizial zuk vang te in a lo awm thin.
(5) Duodenal ulcer-ah chuan thisen hloh nasat te, gastrointestinal tract pawp (perforation) te, chaw kawng hnawh phui te leh cancer te hial a lo thleng thei thin a ni.
Gastric ulcer-ah erawh cancer thlenna chance a sang lem lo.
(6) Duodenal ulcer-ah chuan chaw ei apiangin a na/ a thip a dam thin; Gastric ulcer-ah erawh chaw ei apiangin a thip em em thung.
(7) Duodenal ulcer-ah chuan zan mutnaah a na/thip em em thin; Gastric ulcer-ah erawh a na lem lo.
(8)Duodenal ulcer-ah chuan luak (vomitting) a awm ve lem lo; Gastric ulcer-ah erawh a awm.
(9) Duodenal ulcer-ah chuan thi-a luak ( haematemesis) a hluar lutuk lova; Gastric ulcer-ah erawh a hluar hle thung.
(10) Duodenal ulcer-ah chuan rihna a tlahniam ngai lem lo; Gastric ulcer-ah erawh a tlahniam thin thung.
(11) Duodenal ulcer nei tan ei tur chung changah fimkhur a tul ve lem lo; Gastric ulcer nei tan erawh fimkhur tur a ni.
(12) Duodenal ulcer-ah chuan pum dinglam hi khawih/hmeh hian a na veng veng thin a; Gastritis ulcer-ah erawh pumpui chung lam zawn ( epigastric area) hmeh hian a na thung.
(13) Duodenal ulcer hi sik leh sa danglam zelah a nihphung a danglam ve zel thin a; Gastric ulcer erawh a danglam ve ngai lo.
(14) Duodenal ulcer hi rilru hah nei te zingah a hluar zawk a; Gastric ulcer erawh kut hnathawk nasa te zingah a hluar zawk thung.
*TREATMENT:* Pumpui ulcer nei te tan chuan damdawi uluk taka ei hi a enkawl dan tha a ni mai.
*Damdawi hnathawh dan tlem a zawng i lo tarlang ang:*
1. Pumpui-in acid a siam hnem lutuk tur thunun turin.
Eg. Cimetidine, Misoprostol, omeprazole , pirenzepine, etc.
2. Acid thur chiah dal turin.
Eg. Sodium bicarbonate, Magnesium hydroxide, Calcium carbonate, Magnesium trisilate, etc.
3.Ulcer protective. Eg. Sucralfate, CBS.
4.Anti-H.pylori drugs.
Eg. Amoxicillin, Tetracycline, Metronidazole, Tinidazole, etc.
Bonus: Ulcer damdawi chi hnih Sucralfate leh Antacid te hi an hnathawh an inthai chhiat tawn avangin a kawpa ei hian an chakna an hloh thin a; chuvang chuan a mala ei hi a tha zawk a ni.
*- Joel Lairemsanga*
No comments:
Post a Comment