Sunday, 23 August 2020

HRUAITU ROPUI PAHNIH INZAWMNA MAK DANGLAM

 

*HRUAITU ROPUI PAHNIH INZAWMNA MAK DANGLAM*
_(Khuanu ruat sa nge thil intawng fuh palh ve hrim hrim?)_

*— Sangtea Chhakchhuak Vâl*

_*He thil mak tak mai hi sawi a ni teh châwk a, tuntumah hian chipchiar deuhhlek zawkin i han sawi nawn dawn teh ang u. Chumi thu chu engdang nilovin United States of America President lo ni tawhte zinga ropui ber ber pahnih — Abraham Lincoln leh John Fitzgerald Kennedy te pahnih inanna mak danglam tak mai hi a ni.*_

1) Abraham Lincoln kha kum 1860 November ni 6-ah America President 16-na atana thlan tlin a ni a, JFK kha President 35-na atan 1960 November ni 8-ah thlan tlin a ni. An inkarah kum 100 chiah a tla a ni.

2) US President zingah Negro (midum) ho hmangaihtu leh an tana sûlsutu pawimawh an ni ve ve a, Negro ho an hmangaih vangin an pahnih hian kahhlum an ni ve ve bawk.

3) An pahnih hian Zirtawpni-a thah an ni ve ve a, hei vang hian mi tam tak chuan Zirtawpni hi ‘vanduaina ni’ angah an ngaih phah bawk.

4) An pahnih hian an tukhuma kah an ni ve ve.

5) White House-a an chên laiin an fa sên an thi ve ve.

6) Lincoln kha Ford company ho lemchanna (theatre) ah kahhlum a ni a, JFK kha Ford company motor-a a chuang lai kahhlum a ni thung.

7) Anmahni thlaktu, an Vice President te kha ‘Johnson’ tih hming pu ve ve an ni a. Lincoln-a Vice kha Andrew Johnson a ni a, JFK-a Vice ve thung chu Lyndon Johnson a ni. Andrew Johnson leh Lyndon Johnson te hming hawrawp hi number 13 ve ve an ni. Number 13 hi number vanduai ah mi tam tak chuan an ngai nghe nghe.

8) Anmahni kaphlumtute hming pawh hawrawp 15 ve ve an ni. Lincoln kaphhlumtu kha John Wilkes Booth a ni a, JFK kaphlumtu chu Lee Harvey Oswald a ni.

9) Lincon thattu Booth-a kha kum 1839-a piang a ni a, Kennedy kaphlumtu Oswald chu kum 1939-a piang a ni thung. Kum 100 dan chiah bawk.

10) President ropui pahnihte thattute kha chhimlam mi, mi firfiak ve ve an ni a. President an kah hnu lawkah man nghal an ni ve ve na chungin; an chungthu rêl fel a nih hmain kahhlum an ni ve ve bawk.

11) Lincoln tih leh Kennedy tih hi hawrawp 7 ve ve an ni.

12) Booth-a khan Lincoln-a kha ennawm chhuahna (theatre) ah a kap a, bungraw dahkhawmna hmunah a tlanchhiain a biru a. Oswald-a khan Kennedy-a kha bungraw dahkhawmna hmun atangin a kap a, theatre-ah a tlanchhe ve thung.

13) Lincoln thlâktu Andrew Johnson kha kum 1808-a piang a ni a, Kennedy thlâktu Lyndon Johnson kha kum 1908-a piang a ni thung. Kum 100 dan chiah bawk.

14) Lincoln-a personal secretary chu “Kennedy” tih hming pu a ni ve a. A thih dawn ni ah khan a secretary chuan ennawm chhuahna (theatre) ah kal lo turin a theihpatawpin a ngen nasa mai a, “Mr.President, khawngaih takin theatre ah chuan kal lo hrâm rawh. Indona (civil war) a zo hlim hlawt chauh a la ni a, hmelma i ngah ang tih hre reng ta che. I kal chuan i va thih phah hial maithei asin; nizana ka mumang a tha lo lehnghal a nia!” a ti a. Mahse President chu a kal lui a, a va thih phah ta a.

15) Kennedy pawhin a secretary te zinga pakhat, “Lincoln” tih hming pu a nei ve bawk a. Ani pawh chuan President chu Dallas khawpuia kal hrih lo turin a thiam ang tawkin a ngen ve nasa a, mahse President chu a kal luih avangin a va thih phah ta nge nge a ni.

16) President pahnihte kha kahhlum an nih laiin an bulah an nupuite an thu ve ve a, an thluak leh thisen chu an nupuite mal chungah a baw nuaih ve ve a ni. An bula thu Governor pahnihte pawhin hliam an tuar ve ve bawk.

17) An aiawhtu te kha chhim lampang atanga rawn chawr chhuak ve ve an ni bawk.

18) President pahnihte khan thah tumtu an awm a nih chuan engti kawng maha pumpelh theih an nih dawn loh thu an sawi ve ve a. An sawi ni chiah chiahin thah an ni ve ve bawk.

19) President pahnihte kha America inpumkhatna tur atana sûlsutu langsar an ni ve ve.

20) Tun thlenga US President ni tawh zinga ropui ber bera chhal an ni ve ve.

Heti ang khawpa hruaitu hmingthang pahnih inanna tam leh maksak tak hi siamtu remruat sa thlap nge ni anga, thil thleng inmil palh ve hrim hrim (coincidence) tih chu mithiamte inhnialna chawk chhuaktu leh tun thlenga an la hrilhfiah theih loh, thilmak a tling a ni.//.

HEAT STROKE AWM CHHAN (LUM LEH SA LUTUK AVANGA STROKE :* (HEAT STROKE/SUN STROKE)

 *LUM LEH SA LUTUK AVANGA STROKE :*

(HEAT STROKE/SUN STROKE)


‘Sun stroke’ chu nisa lutuk avanga khua a lum em em hian a awm ṭhin a. 


‘Heat stroke’ chu hna thawhna hmun lum lutuk (thil siamna hmun angte) avang leh khawsik sang lutuk vangin a awm ṭhin. 


A pahnih hian thil thuhmun deuh reng a ni. Heng a lo nih hian taksa a lum leh vawt thununtu khan hna a lo thawk thei lo va, taksa kha a lo lum lutuk ṭhin a ni.


*A lan chhuah dan :* 


• Lu na, luhai leh awm nuam lo.


• Awm ngaihna hriat loh leh hriatna chiang lo.


• Taksa sa leh sen, vun ro.


• Marphu te leh rang.


• Nikhaw hriat loh thut.


• Khawsik tehnaa 104 lai leh a aia sang te a awm thei.


*A enkawl dan :*


1) Damlo chu hmun ro leh daihlimah hruai a, a kawr nghawng leh thawmhnaw tawtte tihthawl tur.


2) A lu lam dah san tur.


3) Tui vawt a tih huh emaw, puan pan huh a tuam emaw leh fan (hmai zah) a chhem tir a ṭha.


4) A theih chuan minute sawm dan zelah a khawsik en tur.


5) A khawsik kha a tehnaa 102 ah a tlak hniam tawh chuan puan ro sintir a, fan chuan la chhemtir tho tur, tichuan a khawsik a sang tawh lo vang.


6) Damlo chu a harh a nih chuan tui vawt a chi leh chini emaw glucose emaw pawlh intir a ṭha.


7) Damdawi inah hruai a ṭha.

*Hriselna Huang/Hmang Châng.* *CHHIAR LA, ZAWM TUM RAWH.

 *Hriselna Huang/Hmang Châng.*


*CHHIAR LA, ZAWM TUM RAWH.*


*I taksa bung hrang hrangte hian hlauh an nei a, duat leh uluk taka enkawl a phut a, bazar-a lei mai mai tur a awm lova, awm pawh nise senso a sangin i taksa in a mil kher lo thei bawk.*


** *Chuvangin i taksa bung hrang hrangin an hlauhte chu :*


*1. Pumpui chuan zinga breakfast ei loh a hlau hle.*


*2. Kàl chuan darkar 24 chhunga tui no 10 i in loh a hlau hle.*


*3. Phing chuan zan dar 11:00 hmaa i mut hman loh leh tlai taka i thawh a hlau hle.*


*4. Riltè chuan chaw dai leh hlui/țhing rei tawh i ei a hlau hle.*


*5. Rilpui chuan mawm lutuk leh hmuihmer tamna i ei a hlau hle.*


*6. Chuap chuan thil khu hrim hrim bakah meizial khu leh boruak thianghlim lo i hip luh a hlau hle.*


*7. Thin chuan mawm taka thil kan te, kamram thil (junk food) leh  kawngkam chaw (fast food) i ei a hlau hle.*


*8. Lûng chuan chi (salt) leh thau (cholesterol) lam i ei hnem a hlau hle.*


*9. Rilbawh (pancreas) chuan thil thlum i ei nasat a hlau hle.*


*10. Mit chuan thimthama phone leh computer screen éng i en rei a hlau hle.*


*11. Thluak chuan a thimzawng leh țhalo (negative) zawnga ngaihtuahna i hman a hlau hle bawk.*


*Khaile! I taksa bung hrang hrangte an lo hrisel theih nân i kov'ah a awm ta e.*

HEART ATTACK INVEN DAN EMERGENCY AH

 *HEART ATTACK :*


I âwm (chest) chhúng a lo nat thut a, i bânah zawh chho-in, i khabe kûal thlenga a na chho ngut ngut a nih chuan *heart attack* i nei a, nikhaw hre lovin i awm țêp a, a nihna takah chuan i thih mai loh nan minute 10 chiah hun țha i la nei tihna a ni thei!


Heti anga i lo awm a nih chuan i nunna chhan nan heti hian ti nghal vat ang che.


Thâwk la nghal vak la, i theihtâwpa nâ leh rilin khuh nghal vak vak rawh. Hei hian i chûapah oxygen a thun lût nghal dawn a ni. Chumi chuan i lung-a thisen kal a ti pangngai leh nghal thei dawn a ni.


*Note :* He thu hi mi sawm hnenah tal thawn darh ve ta che, nunna pakhat tal i chhanchhuak mial maithei asin.

HRIATNA THAZAM (NERVE) NA LANCHHUAH DAN LEH A KAIHHNAWIH

 HRIATNA THAZAM (NERVE) NA LANCHHUAH DAN LEH A KAIHHNAWIH

> estracted from #HL_Rinawma

.

THAZAM (NERVE) THA LO LANCHHUAH DAN

.

1. Ke mu churh churh emaw za mem mem.

.

2. Kut hmawr mu leh za.

.

3. Ke vung.

.

4. Ke kham/na ngut ngut.

.

5. Ke zawi/chaklo.

.

6. Khup dursuih.

.

7. Ding nghetlo. A bikin maimichhin in.

.

AWMCHHAN

.

1. Vitamin B1, B6, B12 leh vitamin E tlakchham vang.

.

2. Zunthlum

.

3. Thyroid hniam leh sang.

.

4. Zin thur (Uric Acid) nasa

.

5. Accident vanga nerves chat (zai chhum palh, infiamna a tihpalh, motor accident)

.

6. Zu in nasa

.

7. Kuhva ei nasa

.

8. HIV, Hepatatis C leh a dang.

.

A pawimawh em em chu Vitamin B Complex tlakchham hi a ni ta ber awm e. Chumi min tlakchhamtir thei tam tak a awm. Chung zingah chuan eiin insum ngai te pawh a awm nual awm e.

A mamawhte tána thisen pêk cháng a awm a, mi thisen mamawh cháng kan nei bawk thìn.

 _*HRIAT  ATANA  THA-TE :*_


_A mamawhte tána thisen pêk cháng a awm a, mi thisen mamawh cháng kan nei bawk thìn._ 


_*Thisen inpêkchhàwn theih dàn hetiangin :-*_


_*I thisen chu ‘A+’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : A+, AB+_

_*I dawn theihte : A+, A-, O+, O-*_


_*I thisen chu ‘O+’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : O+, A+, B+, AB+_

_*I dawn theihte : O+, O-*_


_*I thisen chu ‘B+’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : B+, AB+_

_*I dawn theihte : B+, B-, O+, O-*_


_*I thisen chu ‘AB+’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : AB+_

_*I dawn theihte : Thisen zawng zawng*_


_*I thisen chu ‘A-’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : A+, A-, AB+, AB-_

_*I dawn theihte : A-, O-*_


_*I thisen chu ‘O-’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : Thisen zawng zawng_

*_I dawn theihte : O-_*


_*I thisen chu ‘B-’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : B+, B-, AB+, AB-_

_*I dawn theihte : B-, O-*_


_*I thisen chu ‘AB-’ a nih chuan -*_

_I pêk theihte : AB+, AB-_

_*I dawn theihte : AB-, A-, B-, O-*_

PUMPUI ULCER

 *Pumpui nâ, nerve nâ, tha zâwi, hnung nâ zawhna a tam si a, inentir a harsa si a. Mithiam te thu leh hla ka lo share ang che u.*


*PUMPUI ULCER :*


Kan ka (mouth), chaw  kawng, pumpui  leh ril te hi  gastrointestinal  tract an ti a. Gastrointestinal tract hi  tisa mur (gastrointestinal mucosa)-in a tuam chhuak leh vek a ni. 


Kan hriat angin  kan thil ei te pai tawih awlsamtir turin pumpui hian  acid a tichhuak ve a *(ie.pepsin, hydrochloric acid).* 


Acid hi a siam chhuah tam lutuk chuan  gastrointestinal mucosa te hi acid hian a lo ei ral emaw a lo ei hlum  ta thin a, hei hi  ‘ Peptic Ulcer’  kan tih chu a ni. Peptic  ulcer hi  gastrointestinal tract khawiah pawh  hian  awm thei mahse rilfang (Duodenum)–ah leh pumpui-ah a awm hnem ber a ni. Mi tam tak hian peptic ulcer leh gastritis hi kan hriat pawlh fo niin a lang. Pum nuam lo leh pumpai nuam lo riauva awm si; mahse taksa chhung enna khawl hmang pawha  a dik lohna hmuh tur awm si lo leh clinical signs  fel fai tak awm  bawk si lo hi  Gastritis chu an ti.


*Peptic ulcer  hi chi hnihah a then theih a, chungte  chu:*


*A. Acute  Peptic (stress)  Ulcer:*


*B. Chronic Peptic Ulcers ( Gastric and Duodenal).*


Tunah chuan a mal te tein i lo  bih thuak thuak chauh teh ang u.


*A. ACUTE  PEPTIC* (stress)  *ULCERS:* He  ulcer-ah hi chuan  zim te te-ah  mucosa te  ei rala awmin hmun tam takah a inzarpharh a. Pumpui-ah a hluar ber a; 

Duodenum-ah pawh a awm  ve zauh zauh thin.


*A thlentu:*


*(1) Psychological stress:* 


Rilru hah nei nasa te tan Acute peptic ulcer neih a awlsam em em.


  


*(2) Physiological stress:*


* Shock


* Taksa hliam nasat vangin.


* Septicaemia


* Kang (burns) vangin


* Damdawi- aspirin, steroids, butazolidine,   


Indomethacin etc. pawngpaw ei nasat lutuk vangin.


*Zu leh zuk leh hmuam vangin.


*B. CHRONIC PEPTIC ULCERS* (Gastric and Duodenal ulcers)                      


Chronic peptic ulcer han tih ringawt hi chuan  gastric ulcer leh duodenal ulcer te a huam ve ve a ni.


*A thlentu:*


(1) Natna hrik chi khat  Helicobacter pylori  infection vangin a lo awm thei.


(2) Gastritis nei nasa te tan chronic peptic ulcer neihna chance hi a sang hle.


(3) Pumpuiin Acid-pepsin a siam hnem lutukin.


(4) Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs (NSAIDs) an tih heng Aspirin, Ibuprofen, Paracetamole, Nimesulide, etc. te hian chronic ulcer thlenna kawngah direct effect an nei.


(5) Hmuihmer tamna  leh um tawih ei leh in te, zuk leh hmuam leh zu te hian an thlen ve bawk.


*Gastric ulcer leh Duodenal  ulcer danglamna i lo thlir teh ang:*


(1) Duodenal ulcer hi gastric ulcer aiin a let 4 in a hluar zawk.


(2) Duodenal ulcer hi kum 25-50 inkar zingah a hluar a;  Gastric ulcer erawh kum 50 chunglam zingah a hluar thung.


(3) Duodenal ulcer leh gastric ulcer  te hi  mipa-ah a hluar zawk ve ve.    


(4) Duodenal ulcer hi H-pylori Infection vang te, acid-pepsin tam lutuk vang te,  mei zial zuk leh zu in nasat vangte in a lo awm thin. Tin, blood group 0 nei zingah a awm duh bik.


                                    Gastric ulcer erawh H-pylori vangin a lo awm thei a, mucus-barrier tihchhiat vang te, gastritis, bile reflux, drugs, zu leh meizial zuk vang te in a lo awm thin.                                     


(5) Duodenal ulcer-ah chuan  thisen hloh nasat te, gastrointestinal tract pawp (perforation) te, chaw kawng hnawh phui te leh cancer te hial a lo thleng thei thin a ni.


Gastric ulcer-ah erawh  cancer thlenna chance a sang lem lo.


(6) Duodenal ulcer-ah chuan  chaw ei apiangin a na/ a thip a dam thin; Gastric ulcer-ah erawh chaw ei apiangin a thip em em thung.


(7) Duodenal ulcer-ah chuan zan mutnaah a na/thip em em thin; Gastric ulcer-ah erawh a na lem lo.


(8)Duodenal ulcer-ah chuan luak (vomitting) a awm ve lem lo; Gastric ulcer-ah erawh a awm.


(9) Duodenal ulcer-ah chuan thi-a luak ( haematemesis) a hluar lutuk lova; Gastric ulcer-ah erawh a hluar hle thung.


(10) Duodenal ulcer-ah chuan rihna a tlahniam  ngai lem lo; Gastric ulcer-ah erawh a tlahniam thin thung.


(11) Duodenal  ulcer nei tan ei tur chung changah fimkhur a tul ve lem lo; Gastric ulcer nei tan erawh fimkhur tur a ni.


(12) Duodenal ulcer-ah chuan pum dinglam hi khawih/hmeh hian a na veng veng thin a; Gastritis ulcer-ah erawh  pumpui chung lam zawn ( epigastric area)  hmeh hian a na thung.


(13) Duodenal ulcer hi sik leh sa danglam zelah a nihphung a danglam ve zel thin a; Gastric ulcer erawh  a danglam ve ngai lo.


(14) Duodenal ulcer hi rilru hah nei te zingah a hluar zawk a; Gastric ulcer erawh kut hnathawk nasa te zingah a hluar zawk thung.


*TREATMENT:* Pumpui ulcer nei te tan chuan damdawi uluk taka ei hi a enkawl dan tha a ni mai. 


*Damdawi  hnathawh dan tlem a zawng  i lo tarlang ang:*


1. Pumpui-in acid a siam hnem lutuk tur thunun turin. 

Eg. Cimetidine, Misoprostol, omeprazole , pirenzepine, etc.


2. Acid thur chiah dal turin.

Eg. Sodium bicarbonate, Magnesium hydroxide, Calcium carbonate, Magnesium trisilate, etc.


3.Ulcer protective. Eg. Sucralfate, CBS.


4.Anti-H.pylori drugs. 


Eg. Amoxicillin, Tetracycline, Metronidazole, Tinidazole, etc.


Bonus: Ulcer  damdawi  chi hnih Sucralfate leh Antacid te hi an hnathawh an inthai chhiat tawn avangin a kawpa ei hian an chakna an hloh thin a; chuvang chuan  a mala ei  hi a tha zawk a ni.


*- Joel Lairemsanga*

RUNHMUI ṬHATNA

 🌴☘️🌿🍀🌱



*RUNHMUI ṬHATNA*


Maroa Tahan


Runhmui hi keini Mizote hi chuan chawhmeh thlak nama kan hman leh Tuhrik (rulhrik, huanhrik) seha kan hnawih hi kan hman ṭangkaina ber a ni mai awm asin. Kawlho chuan ramhmul damdawi hi an hmang nasa bawk a, Runhmui hnah leh a chi pawh hi damdawi atan an hmang ṭangkai nasa a ni. Natna chi 40 a tidam thei an ti hial. Natna inang deuh, entir nan; "Thaw hah, TB, chuap ṭha lo" tih ang chi chu ka chhawk ṭhen a, chi 29 ka rawn tarlang ta a ni. Ṭangkaipui kan lo awm mial takin ka thiam ang tawkin ka han letling leh ang e.


Runhmui hi chi hrang hrang a awm a. Runhmui var, Runhmui dum, Runhmui duk, Runhmuipui leh kan ei ṭhin Runhmui pangngaite an ni.


Runhmui hi a sa a, a thak a, chhe te-in a kha a, hrawk za (khak awm) tan a ṭha a, zun a tikal ṭha thei a ni. Thli a paih a, thisen a tifai thei. Chaw pai a tiṭawih ṭha a, hritlang tan a ṭha a, taksa hit (mu chuah chuah) tan a ṭha a, thaw hah tan a ṭha a, rulhut damdawi atan a ṭha a ni. Runhmui hian kan thil eite pumpuiah a tisawm awlsam a, ka rimchhia a veng a, ka a titui a, aw-chhang tan a ṭha a, dam reina pawh a ni. 


DAMDAWI ATANA HMAN DAN


1. Beng kherh;


Runhmui hnah chu hem uaiin, kan nuai tui ang a, far hnih velin kan far lut dawn nia.


2. Ha nget;


Thinghmarcha leh kawpur tlem rawt dipin runhmui tui sawr a, ha nget kawrawngah hnawh tur a ni.


3.  Naupang lu pan;


Runhmui hnah leh pan hnah inzatin, inṭing leh aieng tlem nen rawt pawlha pan te-in hnawih tur a ni. 


4. Lu pangkhing na;


Runhmui hnah lawha nuai tuia beng chung ṭhialpawn leh chala hnawih tur a ni.


5. Zunin, mitliam;


Chhawhchhi leh runhmui chi inzata rawt dipin, ṭha-ngiah tui hnang nen chawhpawlhin lian lo te tein hrual a, ni saah pho ro va, zing leh zanah damdawi ei angin mum khat te tein ei tur a ni.


Piles (Dula) leh hemorrhoids (ျမင္းသရိုက္) pawh a tidam thei.


6. Chhang khatna;


Runhmui hnah vei khat vel chhum a, a tui chu thi hul ni aṭanga in tur a ni. Ni thum chhung in tur. 


7. Khawsik reh thei lo;


Zing hma takah runhmui hnah lawh a, a tui thirfian khat sawr a, in ṭhin tur a ni.


8. Sikserh;


Runhmui hnah tharlam hnah nga leh thinghmarcha (a mu dum chi) mu thum chu kar khatah vawihnih, dik taka ei ziah tur a ni.


9. Ring-warm, vun thak;


Runhmui hnah chip taka den a, ser te (lemon) tui nen pawlha hnawih tur a ni. A fe chu bela tuam hnan tur a ni.


10. Santen, digest ṭha lo;

Runhmui hnah chhum in tur. Runhmui hnah tui sawra in tur.


11. Aw chhang, hrawk na;

*Runhmui chi tui chiaha in tur.


12. Vun natna chi hrang hrang;

*Runhmui tui 50% leh chhawhchhi hriak 15% pawlhin tui kang, (a hnang thlarh) thlengin mei na lo tea ur charh charh tur a ni. Chu chu vun thak laiah (eng thak pawh ni se) hnawih tur a ni. 

[A inchawhpawlh dan tawk hi a buk zawngin a rawn dah a, bukna kan hman lah a inan si loh avangin persent-in ka thlak e.]


13. Dul vun chat;

*Hmeichhiain nau a paiin a dul vun a chat ṭhin a, thak an ti hle ṭhin. Chutiangah chuan Runhmui hnah rep rawt dip hnawiha chul tur a ni.


14. Arngeng leh a kaihhnawihte;

*Runhmui hnah nuai tuia hnawih tur.


15. Naupang Rulhut pai tan;

*Runhmui hnah sawr tui intir tur.


16. Bengkherh, beng kiu;

*Runhmui hnah sawr tui hem lum a, beng chhunga far tur.


17. Hnar ping, hahchhiau vak vak;

*Runhmui hnah pho ro, rawt dip hnim ṭhin tur a ni.


18. Sikserh vanga tlun;

*Runhmui zung, tui no thum, no khat bang tura chhum a, in tur a ni. Thlan a lo sa anga khawsik a tla hniang ang.


20. Khuai, Fanghmir, Tit leh tur nei chi sehah;

*Runhmui kung a engmah paih lovin chhut sawma bel tur.


21. Asthma, khuh ro;

*Runhmui par leh purun sen den dipa liah ṭhin tur a ni.


22. Hritlang awm na;

*Runhmui rawt tui leh khawizu inzata pawlh a, ni khatah vawi thum in tur. 


23. Irh thur;

*Runhmui hnah ro tui sova chiaha in tur. Naupang irhfiak, thli pai tan pawh a ṭha.


24.  Dengue;

*Runhmui hnah hring tui no thum, no khat bang tura chhum kang, a sat laia in tur a ni.


25. Chuap, TB, Mit (eye), Khuh;

*Zawng sa leh runhmui tam tawk pawlh kan ei tur.


26. Zeng thut (stroke), Ruh chang na ;

*Runhmui a engmah paih lova, tui sova chiaha a hu (khu) hip tur.


27. Rul leh tur nei sehah;

*Runhmui hnah leh Zawng zakkha hnah inzata rawt pawlha  saihlum tia velin zing leh tlaia ei tur. A sehna hmuamhmaah a fe bela tuam hnan bawk tur a ni.


28. Nau neihna rimchhia;

*Hmeichhe nau nei, thi rimchhia chu runhmui hnah kan eitir tur a ni.


29. Chau, Ngawr;

*Runhmui hnah leh Nghakhu (catfist) emaw, Kel sa, Parva sa  emaw nen siam pawlha ei tur a ni. 


[ #THUBELH


News pakhata mi la chhuakin Whatsapp Group-ah ka post a. A ziaktu, kan ṭhiannuin, "Khawia mi nge i lak a," tiin mi rawn zawt a. Ka lakna ka hrilh a. Dil lova News-a an lo post avangin a thinrim hle a ni.


Facebook-ah mi tana ṭangkai tur nia kan hriat te zawng khawmin hlawh nei lo, hun leh cheng (topup man) seng siin thu  kan post a. A la chhawngtuin a ziaktu hming tarlang lo va, an post chhawng ṭhin hi chu a fel zan lo reng a ni. A ziaktuin a hmuh leh si chuan a thinrimthlak  duh hle a nia.


Mi thu ziak kan post chhawng a nih chuan a ziaktu hming i tarlang tel hram ang u. Chu chu thu ziaktu kan chawimawi vena a ni a, keimahni pawh kan intih zahawmna pakhat a ni ve bawk.]

Dul thau lutuk tih reh dan

 🌴☘️🌿🍀🌱



*Dul thau lutuk tih reh dan :*


I dul thau tih reh nan Exercise i laa, ei leh in i insum bawka a la pangngai reng cheu maw? A hnuaia ka sawi hi lo in ve chhin teh a siam a harsa lova i that pui ka ring tlat.


Dawrah awlsam takin i lei mai theia a siam pawh a harsa lo. Sum tamtak sen a ngai lo bawk. Taksa effect a awm lova taksa tan hriselna pakhat a ni nge nge. Lo try ve reng reng teh khai. A ti tawhten a țhat thu an sawi zel.


*A MAMAWH THIL ȚULTE:*


1. Tuisik glass no khat


2. Soda phut (½ tea spoon)


3. Nimbu/lemon tui (1 tea spoon)


*SIAM DAN:* Tuisik leh Soda kha Thlêngkum pakhat ah i chawk anga tichuan, Nimbu/lemon tui i pawlh leh ang. Tha taka i chawh hnuah i in vek ang. Zing thawh hlim thildang engmah ei hmaa in tur a ni. I in atang minute 30 hnuah chauh breakfast i ei dawn a nia.



Zingtin i in anga i ngeih leh ngeih loh chu chawlhkarkhat hmain i in hria ang. I ngeih chuan in chhunzawm la, chawlhkar 2 chhung i in theih chuan i Dul thau lutuk kha a kiam vek ang.


*Thulakna:* Myfood Myanmar

A THLAWNA UKIL PHONE HMANGA BIAK RAWN THEIHNA

 *A THLAWNA UKIL PHONE HMANGA BIAK RAWN THEIHNA*

India ram pumpui Covid-19 in min tihbuai avangin Govt. of India, Ministry of Law & Justice chuan Common Service Centre (CSC) kal tlangin Tribal-te tan a thlawn liau liau a Ukil/Advocate Mizotawng ngeia biak rawn theih a ni ta. Dan lama harsatna neite tan a thlawnin *Appointment* kan lo siam sak ang che. Phone hmangin i inlum ngei atang khan Dan lama harsatna i neih hrang hrangte i zawt thei tawh e.

*Document ngaite:*

1. Adhaar/Voter ID (ahma leh hnung thlalak)

2.  Phone No.

3. Ukil/Advocate Biak duh chhan?

*Khing khi whatsapp No. 9863446518-ah min lo thawn la, Appointment kan lo siamsak zung zung ang che*

*Ukil/Advocate in a rawn phone hun tur che Ni leh Darkat chu Sms/Message hmangin a lo thleng ang*


*Sangtea*

_Common Service Centre (CSC)_

_Kanan Veng_

DELHI NURSE COVID 19 VEI DAM LEH THU POST

 *DELHI NURSE COVID 19 VEI DAM LEH THU POST :*

Lettu : DL. Paite


*Delhi-ah ka chhungte nen Covid 19+ niin, ni eng emaw zat Hospital-ah kan awm a. Kan awm chhungin treatment danglam leh hrang tehchiam min dawntir lem lo. Kan khua a sik chuan Symtomatic treatment an ti a - Paracetamol, hrawk a nat chuan Azithral N, hrawkzáah Citerizine te min eitir mai a.*


*Tupawhin he hripuiin natna a ken tel nei ni awma inhriate tan thurawn pek duh ka neih chu:*


1. Tuilum in tam tur.


2. Tuilum chi ala hrawk țhuah thin tur.


3. Hritlang dawna inhriaten tuiso hû hip tur.


4. Eng thil pawh kan ei a, kan in dawnin vawt lam hi pumpelh tum hram hram tur.


5. Mut tam tur, ni khatah darkar 7/8 tal mut tur.


Chutiang anga kan immune system kan tih chak phawt chuan he natna hi hneh theih a ni.


Hospital-ah hian kan chhungin ni 20 chuang kan awm a, treatment hranpa min pe bik lo. Ka khuh deuh tih ka sawi a, khuh damdawi min pe leh mai bawk.


Tuilum in tam tluka hlu a awm loin ka hria.


He hri hi hlau a, chiai mai lovin mahni hriselna ngai pawimawh ila, kan lo kai a nih pawhin kan hneh thei a ni tih ka experience atangin ka sawi duh a ni.


*Source :* Kikim

BAIBING-MAUTUAI DAH ṬHAT DAN

 *Hriselna Huang/Hmang Chang.*


*BAIBING-MAUTUAI DAH ṬHAT DAN.* 


*Dekchi ah vinegar (eng chi pawh) in leihlut anga, chumi let sawm (10x) chu tui in leih leh anga,Chi tlem in phul anga, in chawk ang,Hemi mix hi 'Brine' an ti a.*


*Baibing emaw Mautuai emaw in dahthat duh kha in silfai anga, chhum hut angailo, a hel khan Bur (Pickle Bur ruak etc) ah in remkhat anga.* 


*Tichuan Brine kha abur khatin in chhunglut  dawn nia, Brine hi chhunluh hmasak loh tur ani,Plastic Bur aiin Glass bur a tha.* 


*Chhuar remchangah in dahtha mai dawn nia,Fridge ah pawh theih tho, Bur tamtak stock tam dawn chuan Fridge a chep duh a.*


*Shelf Life (A that hunchhung) chu Baibing emaw Mautuai rawn awm leh hma ani mai,Fridge a dah kher angailo.*


*- MIFCO Style.*

ABRAHAM LINCOLN-A'N A FAPA ZIRTIRTU HNENA LEHKHATHAWN

*ABRAHAM LINCOLN-A'N A FAPA ZIRTIRTU HNENA LEHKHATHAWN*

(America President ropui ber berte zingami, Negro Bâwih chhuahtu,  Abraham Lincoln-a kha Pathian tih mi a ni a, a nun pawh a vawng ulukin; a ngaihdan leh rorel dan thlengin "fair" taka thil ti mi a ni. A fapa zirtirtu hnena a lehkhathawn hi chhiar teh le)

Zirtirtu zahawm tak,
Ka fapa hian mi zawng zawng hi an insawi angin an awmin an fel famkim vek lo a ni tih a hriat ka duh. Mi tenawmho zingah hian mi chhuanawm tak tak an awm a, Politician mawmkai lo zingah pawh hian ram hruaitu mitha tak tak an inphum thin a ni tih hi zirtir ang che.

Hmelmate zingah pawh hian 'mi tha' an awm a ni tih zirtir la;hun a duh rei deuh dawn tih chu ka hria. Mahse a theih hram chuan cheng 5 chhar aiin cheng 1 thawhchhuah hi a hlu zawk a ni tih zirtir ang che.

Chak lo zawk niha awmdan thiam tur leh hnehtu nih nawmzia hre turin zirtir la. Itsikna suala a tluk lohnan chelh tlat ang che.

Bengchheng lova nuih dan chu hrilh la, mi tihduhdah ching takte hi mi rilru duap tak an ni duh tih hrilh bawk ang che.

Entawn aiin fail a ropui zawkzia zirtir la, miten dik lo tiin sawisel mah se, mahni ngaihdana rinawm taka ding ngam turin zirtir bawk ang che. Mi zaidamte bula zaidam a, mi luhlulte bula luhlul ve thiam turin zirtir la;a hniak tam lam apiang zui ve ringawt lo turin lo zirtir hram teh. Mi thuswi apiang ngaithla tur leh, thuswi a ngaihthlakte thlifim thiam a, a tha chauh pawm turin zirtir ang che.

A thluak leh a tihrawl chu a ngam huai ber hnena hralh mai turin hrilh la, a 'Thinlung' leh a 'Thlarau' erawh chu engzat mah a hralh lo turin hrilh ang che. Mipui sahawkah beng hupin, amah in dik nia a hriatah chuan huai taka dinga bei ngam turin zirtir hram bawk ang che. Nghakhlel leh dawhthei thiam turin huaisenna nei sela, mihring zahawmna a hriat theihna'n mahni zahawmna hum ngam turin zirtir ang che.

Rinawmin,
-Abraham Lincoln

 

_HRIAT ATANA THA/ȚANGKAI:

 *_HRIAT ATANA THA/ȚANGKAI:_*



*_1. Doctor-in damlo a en a, a damdawi chawhnaa a ziah dan tlangpui te:_*

 

 _*For* - Damlo hming_


_*Rx* - take thou- lak tur, ei tur._


_*Sig* - to be taken - ei dan tur._


_*CC/ML* - Thirfian chanve vel._


_*IV* - Intravenous (thisen zamah)_


_*IM* - Intra muscular (tihrawl ah)_


_*SC* - Subcuteneous (Vun hnuai ah)._


_*OD* - Once daily._


_*BID/BD* - Twice daily._


_*TDS* - Three times daily._


_*QID* - Four times daily._


_*PC* - After food._


_*HS* - mut dawnah._


_*SOS* - A tul em em apiangah._


_*Stat* - Voi khat pek nghal phawt tur._


_*LA* - Local anaesthesis, a tul lai chauh chiu bik._

 

 

*_2. BLOOD PRESSURE (B.P):_*

_Lungphut ruala thisen in Thisen kawng bang a nek/tawn nat dan tehna a ni a. A tawn nat lai ber teh nan *SYSTOLE* leh a tawn hniam lai ber teh nan *DIASTOLE* an hmang thin a ni._ 


_Mihring kum leh sex a hrang angin, B.P pangngai (normal) hi a inang lo na-in, pawm dan tlangpui chu: *a sang lamah 140 aiin sang lo sela, 100 aiin hniam lo bawk sela, (100 - 140 bawr vel)* Tin, *a hniam lamah 60 - 90 bawr vel ni sela, tichuan B.P - 120/74 mm. Hg. vel hi tin zawn ta ila,* a dik tlangpui ber a ni._


_Tin, Kum 40 chung lamah a sang duh deuh a, Hmeichhia-ah a hniam duh deuh tlangpuia ngaih a ni._

 

 

*_3. ZUN KAWNG (Urinary system) A NAT DAN TLANGPUI DEUH TE:_*


_*1. Kal(kidney)* hi nak nem chunglam, nakruh hnuaiber leh hnungzang tihrawl infinna lai vel a ni ber, Lungte a awm a nih chuan a nà a fik viau emaw inherh ang emaw, nä leh zun thi te pawn a awm thin._


_*2. Phing (bladder)* emaw *Tai (lai hnuai)* bawr emaw a nat a, lungte a awm a nih chuan Zun-in a na zual a, zunah thisen tel/tel kher lo bawk. Zun inpui angte in a na._


_*3. Natna hrik (Bacteria)* vang a nih chuan a nat bakah khawsik te, zun thi te a tel a. *Penicillin/Ampicillin/Nitrofuradanton* damdawi te a ngeih viau mai._


_*TB* hi kal leh phing-ah te hian a awm duh viau bawk._

  

_*4. Kal (kidney)* tha lo hi B.P sang/zunthlum neiah te leh chhan awm hriat lovin a awm ve fo a, a hriatna ber chu: *Ke vung, dula tui tling, etc.* ah te a ni.

Isolation hospital-a damdàwi enkawl nân an hmante:

 *Isolation hospital-a damdàwi enkawl nân an hmante:*

- vitamin c - 1000

- vitamin e (e)

- ni sa hnuaiah minute 15-20 inpho

- ni khatah artui lampang chaw vawi khat tal ei

- darkâr 7-8 mut

- ni tin tui litre 1.5 in

- kan chaw ei reng reng a lum tur a ni.


*Coronavirus hian pH 5.5 - 8.5 an nei a, heng theite hi ei ngei ngei tur a ni:*

- Balhla

- Nimbu (hring) (9.9pH)

- Nimbu (eng) (8.2pH)

- Butter rah (15.6pH)

- Purunvar (13.2pH)

- Siìsû (8.5pH)

- Theihâi (8.7pH)

- Lakhuihthei (12.7pH)

- Lambak (22.7pH)

- Serthlum (9.2pH)


*Corona virus i kài leh kài loh hriat dàn:*

1. Hrawk zã

2. Hrawk ro

3. Khuh ro

4. Khawsik sâng

5. Thawh hah

6. Rim hriatna chak lo


*Nimbu leh tui lum tih pawlha in hian Coronavirus-in chuap a thlen hmâin a that thei.*


*I inthawn kual chur chur ang u le.*

S.B.I INTERNET BANKING – BANK KAL KHER LOVA MAHNI A IN REGISTER DAN

 S.B.I  INTERNET BANKING – BANK KAL KHER LOVA MAHNI A IN REGISTER DAN

- Lh Val (Aug 20, 2020)

Hetia hripuiin khawvel pum a chawhbuai tak si ah chuan mi tamtak chuan pawnchhuak tlem thei ang ber turin nunphung kan insiamrem chho mek zel a ni a, bank dawr tur pawh hian mahni va kal kher ngailo hian thil tam tak a tih theih tawh a ni. Chung zinga chet vel ti awlsam em em tu pakhat chu Internet banking hi a ni awm e.

Internet banking han tih chuan bank account nei tam zawk chuan a awmzia leh enge a nih a, enge a tangkaina tih te chu inhrilhfiah vak kan ngai tawh awm love. A tawi zawngin, internet banking kan hman chuan bank kaihhnawih thil tamtak hi bank a va kal kher lovin kan computer/phone atangin kan tifel thei ti ila a chiang mai awm e.

Bank tam zawk (an vai pawhin a ni zawk maithei e) te hian internet banking facility hi an customer te awlsam zawk nan an pe a, mahse a hranpa in kan account neih sa hmang a dil ve a ngai thung. A bikin thingtlang lamah chuan mamawh inti vaklo an tam avangin dil pawh an tamlo tlangpui thin. Tin, internet banking dilna hi a form a awm ve a, chumi chu fillup hnu ah bank ah va thehluh kher a ngai thin.

State Bank of India (SBI) chuan tunhnai ah bank a mahni va kal kher ngai lova in register theih dan kawng an rawn hawng ta a, hrileng kaihhnawih te pawh a ni mahna.

Mahni a in register dan sawi dawn ta ila, chumi hma chuan heng a hnuai ami te hi lo hre lawkin lo inchhawp lawk rawh le.

1. ATM card

2. Account number

3. CIF number

4. Branch Code

5. Registered mobile number.

2 – 4 khi chu I bank passbook ah khan a awm vek anga, passbook phawrh lawk a fuh zawk ang. 5na khi chu I mobile number I bank account nen I thlunzawm kha a ni mai.

A tihdan lam sawi tawh ang le:

1. I computer/phone ah khan internet browser hawng la, https://www.onlinesbi.com/ ah lut rawh le.

2. Personal Banking tih a lo lang anga, chumi hnuai ah chuan New User Registration tih kha click rawh le.

3. Tichuan browser kha a thar (new window) a lo lang ang, New User Registration tih kha a in select sa avangin Next tih kha I click nghal thei.

4. Khita a chunga lo inchhawp lawk tur kan tih ho khi a chhut (type) luhna tur a lo lang anga, chhut luh nghal char char hnu ah Submit tih kha click leh mai tur a ni.

5. Submit tih I click khan I mobile ah OTP (One Time Password) a lo thleng anga, chu chu chhut luh leh a ngai.

6. Registration zawh dawn ah hian ATM Card tih kha I select leh anga, I ATM details (number, expiry, etc.) kha I chhu lut leh ang. ATM Card neilo tan chuan bank a va kal leh tho a ngai internet banking tinung turin.

7. Khimi zawh ah phek dang a lo lang leh anga, chutah chuan I temporary username tur a lo lang ang, password chu nangma siamchawp tur a ni thung ang.

8. Personal Banking tih lo lanna ah khan I lut leh anga, Login tih kha I click ve thung ang, I temporary username leh password hmang khan login tur a ni.

9. I login velah I Username leh password tak tak tur siam turin a lo ti nghal ang che. Nangma duh dan angin siam tawh mai la.

10. I zo fel ta, internet banking chu I hmang nghal char char thei.

Bank lam a internet banking facility lo dil tawh Pre-printed Kit (PPK) dawng tawh tan chuan kan sawi tak khi tih ve kher a ngai tawhlo thung.

Kan tunlai boruak ah lo tangkai pui in awm tak mialin tih thu ah insit tak chungin ka’n ziak ve pawp mai a ni e.

HRUAITU ROPUI PAHNIH INZAWMNA MAK DANGLAM

  * HRUAITU ROPUI PAHNIH INZAWMNA MAK DANGLAM * _ (Khuanu ruat sa nge thil intawng fuh palh ve hrim hrim?) _ * — Sangtea Chhakchhuak Vâl *...